ỦY BAN THƯƠNG MẠI VÀ MÔI TRƯỜNG WTO: THẢO LUẬN SÔI NỔI VỀ PHƯƠNG PHÁP ĐO LƯỜNG PHÁT THẢI VÀ CÁC QUY TẮC THƯƠNG MẠI XANH

Post by: tran pha - Post date: Thứ Năm, Th8 28, 2025 | 16:19 - View count: 8

Kỳ họp của Ủy ban Thương mại và Môi trường (CTE) của Tổ chức Thương mại thế giới đã diễn ra từ ngày 30/06 đến 04/07/2025, trở thành một diễn đàn quan trọng, phản ánh những mối quan tâm và ưu tiên ngày càng tăng của các Thành viên WTO về mối liên hệ giữa thương mại và các mục tiêu môi trường. Kỳ họp này bao gồm cả Tuần lễ Thương mại và Môi trường lần thứ 6, tập trung vào một loạt các chủ đề nóng, nổi bật nhất là một sáng kiến mới về phương pháp đo lường phát thải carbon trong hàng hóa thương mại, các quy tắc liên quan đến ô nhiễm nhựa và việc chuẩn bị cho Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP30.

Các cuộc thảo luận đã cho thấy sự đa dạng trong quan điểm, đặc biệt là giữa các nước phát triển và đang phát triển, về cách thức cân bằng giữa các mục tiêu khí hậu đầy tham vọng và việc duy trì một hệ thống thương mại đa phương công bằng, bao trùm và dựa trên luật lệ.

SÁNG KIẾN VỀ HƯỚNG DẪN ĐO LƯỜNG PHÁT THẢI NHÚNG (EMBEDDED EMISSIONS)

Tâm điểm của cuộc họp là đề xuất chung của Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và Vương quốc Anh về “Hướng dẫn không ràng buộc về phương pháp đo lường phát thải nhúng”.

Nội dung và Mục tiêu của Sáng kiến:

Nhật Bản, thay mặt nhóm đề xuất, đã trình bày rằng mục tiêu chính của hướng dẫn là tăng cường tính minh bạch và thúc đẩy hợp tác quốc tế, nhằm tránh sự phân mảnh của các quy định khi ngày càng nhiều quốc gia áp dụng các biện pháp liên quan đến khí hậu. Hướng dẫn này được thiết kế để không mang tính ràng buộc, không đầy đủ và không áp đặt. Các thông lệ tốt được khuyến khích áp dụng bao gồm: dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế như ISO , tránh tạo gánh nặng pháp lý quá mức cho doanh nghiệp (đặc biệt là SME), cho phép sử dụng các giá trị mặc định thay vì phát thải thực tế đo lường được, và thiết lập ngưỡng miễn trừ (de minimis) cho các giao dịch nhỏ.

Phản ứng và Mối quan tâm của các Thành viên:

Sáng kiến này đã nhận được sự ủng hộ từ nhiều Thành viên phát triển và một số nước đang phát triển. Singapore, Philippines và Thụy Sĩ hoan nghênh đề xuất như một đóng góp kịp thời và mang tính xây dựng. Họ cho rằng việc này có thể giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp và tăng tính dự đoán của thị trường.

Tuy nhiên, một loạt các nước đang phát triển và các nhóm nước (Nhóm các nước châu Phi, Nhóm LDC, Nhóm ACP, Argentina, Brazil, Ấn Độ) đã bày tỏ sự thận trọng và nêu lên nhiều quan ngại sâu sắc:

– Gánh nặng và Rào cản Thương mại Mới: Nhiều phái đoàn lo ngại rằng một hướng dẫn, dù không ràng buộc, có thể trở thành một tiêu chuẩn trên thực tế (de facto), tạo ra các rào cản thương mại không cần thiết và gây bất lợi cho các nhà xuất khẩu từ các nước đang phát triển, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME).

– Hỗ trợ hay đi ngược lại mục tiêu Phát triển: Nhóm các nước châu Phi và Nhóm LDC nhấn mạnh rằng hỗ trợ kỹ thuật, xây dựng năng lực và hỗ trợ tài chính phải là điều kiện tiên quyết, chứ không phải là một lựa chọn tùy ý. Nguyên tắc “Trách nhiệm chung nhưng có phân biệt” (CBDR-RC) phải được đặt ở vị trí trung tâm.

– Tính công bằng của các Phương pháp: Nam Phi và Argentina đặt câu hỏi về tính công bằng và chính xác của việc sử dụng “giá trị mặc định”, vốn có thể gây bất lợi cho các nước thiếu cơ sở hạ tầng thu thập dữ liệu mạnh mẽ. Họ cũng kêu gọi các quy trình xây dựng tiêu chuẩn quốc tế cần có sự tham gia bao trùm hơn của các nước đang phát triển.

– Tính nhất quán với WTO: Nga bày tỏ sự phản đối mạnh mẽ, cho rằng đề xuất này là không cần thiết vì các quy định hiện hành của WTO (như Hiệp định về Hàng rào Kỹ thuật đối với Thương mại – TBT) đã đủ để đảm bảo tính minh bạch. Nga cũng lo ngại sáng kiến này sẽ hợp pháp hóa các biện pháp đơn phương không phù hợp với các nguyên tắc của WTO như MFN.

CÁC SÁNG KIẾN VÀ THẢO LUẬN NỔI BẬT KHÁC

1. Ô NHIỄM NHỰA VÀ CÁC QUY TẮC THƯƠNG MẠI

Nga tiếp tục nêu quan ngại về việc các quy tắc trong Hiệp ước quốc tế ràng buộc pháp lý (ILBI) về ô nhiễm nhựa đang được đàm phán có nguy cơ xung đột với các quy định của WTO. Nga lo ngại về khả năng phân biệt đối xử với sản phẩm nhựa so với các vật liệu thay thế, các quy định có lợi cho sản phẩm nội địa và các hạn chế dựa trên phương pháp tiếp cận dựa trên mối nguy mà không có cơ sở khoa học vững chắc. Ngược lại, Philippines và Peru lập luận rằng các hiệp định môi trường đa phương (MEAs) như Hiệp ước nhựa là cần thiết để giải quyết các cuộc khủng hoảng toàn cầu và có thể tồn tại một cách hỗ trợ lẫn nhau với các quy tắc của WTO, như đã được chứng minh qua các công ước trước đây.

2. CÁC BIỆN PHÁP THƯƠNG MẠI LIÊN QUAN ĐẾN KHÍ HẬU (TRCMS)

Chủ tọa đã báo cáo về các cuộc tham vấn song phương, ghi nhận sự ủng hộ mạnh mẽ cho việc tiếp tục thảo luận về các biện pháp thương mại liên quan đến khí hậu. Các Thành viên đồng ý tập trung vào 3 chủ đề chính: cách tiếp cận minh bạch, chiều hướng phát triển, và tính tương thích/nhất quán của các biện pháp. Tuy nhiên, các bên vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau về cách thức tiến hành. Nhiều nước đang phát triển nhấn mạnh rằng “định hướng mục tiêu phát triển” phải là nền tảng của mọi cuộc thảo luận và bày tỏ sự dè dặt với các cuộc thảo luận trong nhóm nhỏ do hạn chế về nguồn lực.

3. CẬP NHẬT VỀ CÁC SÁNG KIẾN ĐA PHƯƠNG

– TESSD (Đối thoại về Thương mại và Bền vững Môi trường): Các điều phối viên đã báo cáo về tiến độ của các nhóm làm việc về Trợ cấp, Kinh tế Tuần hoàn, Hàng hóa và Dịch vụ Môi trường, và các biện pháp thương mại liên quan đến khí hậu. Các cuộc thảo luận đã đề cập đến việc khử carbon trong vận tải biển, tái chế pin xe điện, và các thông lệ quản lý tốt đối với dịch vụ môi trường.

– DPP (Đối thoại về Ô nhiễm Nhựa): Với 83 Thành viên tham gia, DPP đã tổ chức các cuộc họp kỹ thuật về phương pháp thống kê để ước tính lượng nhựa nhúng trong hàng hóa và các tiêu chuẩn cho sản phẩm thay thế nhựa. Các hội thảo khu vực cũng được tổ chức nhằm xác định thách thức và cơ hội riêng cho từng khu vực.

– FFSR (Cải cách Trợ cấp Nhiên liệu Hóa thạch): Sáng kiến này đã thảo luận về các biện pháp hỗ trợ khủng hoảng và trợ cấp sản xuất, đặc biệt tập trung vào ngành than. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đã chia sẻ về Cơ chế Chuyển đổi Năng lượng (ETM) nhằm hỗ trợ việc đóng cửa sớm các nhà máy nhiệt điện than ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

4. CHUẨN BỊ CHO COP30 VÀ HỖ TRỢ KỸ THUẬT

Ban Thư ký UNFCCC đã cập nhật về quá trình chuẩn bị cho COP30 tại Belém, Brazil, đồng thời lưu ý rằng các cuộc đàm phán vẫn còn nhiều thách thức chính trị, đặc biệt là về tài chính khí hậu và các biện pháp thương mại đơn phương. Về phía WTO, Ban Thư ký WTO đang tiếp tục liên lạc với các đối tác để hỗ trợ cho chủ nhà COP30. Sáng kiến Hành động vì Khí hậu và Thương mại (ACT) đã hoàn thành các chương trình hỗ trợ kỹ thuật tại Indonesia và Rwanda, và nhận được sự quan tâm từ Thái Lan và Barbados.

Nhìn chung, kỳ họp tháng 7 của Ủy ban Thương mại và Môi trường đã nêu bật sự phức tạp và cấp bách của việc lồng ghép các mục tiêu môi trường vào hệ thống thương mại đa phương. Sáng kiến về đo lường phát thải nhúng đã khơi dậy một cuộc tranh luận cần thiết, nhưng cũng cho thấy khoảng cách lớn trong quan điểm và tình huống liên quan đến năng lực khác biệt của các Thành viên. Để đạt được tiến bộ thực chất hướng tới Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 14 (MC14), các Thành viên sẽ cần tìm ra một con đường chung, đảm bảo rằng các quy tắc thương mại xanh không chỉ hiệu quả về mặt môi trường mà còn phải công bằng, bao trùm và thực sự hỗ trợ sự phát triển bền vững cho tất cả các quốc gia.

Nguồn: Tổ chức Thương mại thế giới, tài liệu WT/CTE/M/84 ngày 26/08/2025